Alá onde vai o tempo
And these visions of Johanna / Are now all that remain. (B. Dylan)
Eu son iso que vexo… e o que me ve (U. Novoneyra)...
Lembro que, cando era cativo, me gustaba xogar na pequena praia dos Seixiños, situada nun ángulo da ría de Arousa que se chama ría de Dena. Cando estaba a marea baixa, deixaba ó descuberto un estraño xardín de algas e lodo. E cando a marea estaba alta, a praia facíase praia de verdade, con menos area ca pedras, a maior parte delas arredondadas, lisas e de cor vermella 
A dicir verdade, non eran pedras, nin cunchas, nin sequera eran de cor vermella: eran restos de tellas que proviñan das numerosas telleiras e fábricas de ladrillo que daban vida e eran a industria daquel recanto do mundo. O tempo e o ir e vir do mar déranlles esas estrañas formas.
Naquela época alguén me contara que non moi lonxe de alí, cara a Castrelo, se escondían serpes encantadas nunha cova nos cons de Doña Rosita, e que ó incauto que se atrevese a pasar por alí la noite de san Xoán o atraían e o levaban irremisiblemente tan só co seu canto e a súa mirada. Nunca o crin de todo, pero tampouco quixen aventurarme. Xamais pisei aquela zona, e moito menos as noites de san Xoán. E, sen telos visto, alí quedaron os cons e Doña Rosita e as súas serpes encantadas. Para sempre, na miña memoria, no meu recordo.
Esa ínfima praia e o seus terribles perigos eran naquel entón a miña illa de Robinson Crusoe, o meu río de Tom Sawyer, o meu campo de batalla, a miña gorida e o meu refuxio particular. A orela de tódolos océanos.
Gardo na miña mente as imaxes das chemineas das fábricas e os restos das tellas como levo na memoria o recendo a pans de figo e os carteis das estrelas Hollywood nas escaleiras do cine Arousa. Pans de figo, mazás e entradas a oito pesetas. Aínda hoxe podo sentir ese aroma e ver a imaxe de John Wayne en “Centauros del desierto” colgada dalgunha parede daquel lugar máxico que era a inmensa sala de cine da miña pequena aldea.

Naquela praia hoxe case inexistente e naquel cine, hoxe inexistente, naceron os meus primeiros soños e neles aínda hoxe repousan os meus máis vellos e máis íntimos recordos. Agora, moito tempo despois, pregúntome por que eses recordos seguen aí, flotan, viven e foxen do esquecemento, mentres que outros se esvaecen na escuridade. 

Porque ese mesmo vermello cobreado vino moito despois nos solpores de Brooklyn, cando a luz reflectía os edificios de ladrillo na auga do East River. Esa visión levábame a moitos anos atrás, á miña pequena praia de Robinson Crusoe.
Algún tempo despois, como o vello Zimmerman, eu xa non quería traballar na granxa de Maggie. E como Robinson deixou a súa illa, eu afasteime das telleiras e das fábricas de ladrillos case sen mirar cara atrás.
E iniciei a miña travesía porque pensaba que ó outro lado daquela ría estaban tódalas cousas que as pedras da praia, a chemineas das telleiras e a inmensa sala de cine me fixeran soñar.
E a viaxe foi longa e non sempre fácil, como o son tódalas viaxes que decidimos emprender. Moitos anos percorrendo o mundo e acumulando recordos nunha nube vaga e difusa que chamamos memoria.
Ata que un día, nalgún momento, nos enfrontamos a eses recordos, ás imaxes que levamos canda nós coma quen leva alforxas, nos recónditos lugares do labirinto misterioso da nosa mente, onde as visións, en calquera das súas formas, se borran, se ocultan, desaparecen, pérdense e, case sempre no momento menos esperado, regresan.
Regresan para molestarnos, para darnos pracer ou para  sobrevivir. Algúns din que somos o que recordamos, pero eu atreveríame a pensar que somos o que recordamos máis o que levamos esquecido, somos o tempo que levamos vivido. 
Ó final son esas escintilacións de memoria as que conseguen escapar ó naufraxio do esquecemento. E así, lentamente, case sen nos decatarmos, fixemos un percorrido que chamamos vida.
O recordo melancólico do que nunca existiu, a nostalxia do que existiu e o anhelo do que puido ter existido. O meu querido Cernuda preguntábase donde habita el olvido. Pero tamén esa, coma o desexo, é unha pregunta para a que non existe resposta.
Foi un día feliz cando me regalaron a miña primeira cámara fotográfica. Case sen sabelo, axudoume a conservar esas imaxes, pero estou seguro de que habían seguir estando aí, testemuñas silenciosas do meu pasado. Outeiros, mares, árbores, paisaxes urbanas… e, sobre todo, a luz, esa misteriosa, inaprensible materia que ilumina e escurece os nosos recordos.

Perdido nos versos dylanianos de A Hard Rain’s a-gonna fall, unha chuvia chea de imaxes e de cuxa influencia non puiden nunca escapar, pensei que nada mellor que unha cámara para que esas visións  tomasen a forma de imaxes. E desde aquela sempre me acompañou. Así, as fotografías convertéronse en espellos do recordo, obxectivo, pero sempre moldeable, identificable, difuso, misterioso. Como era exactamente o antes e como foi o despois? Nunca o poderei saber. 

Á fin e ó cabo, quen sabe a onde vai o tempo, preguntábase Sandy Denny, but who knows where the time goes? Outra pregunta sen resposta.A memoria é tramposa. Nela, a realidade confúndese coa ficción. E o que vemos non sempre temina coincidindo co que cremos ver. As imaxes vólvense reflexos na auga, nas ventás, na nosa fráxil memoria. Só iso: reflexos.

De feito, é máis que probable que nunca teña visto polas rúas de Nova York a Lorca collido da man de Whitman, pero na miña memoria xuraría que si os vin.  É posible que ese día, en que atravesei nun taxi a ponte de Queensboro chovese, e quizais as gotas de chuvia sobre o cristal me fixesen ver outra cousa. Nunca o hei saber con certeza, pero a imaxe quedou aí.
Ou os barcos dos nosos antepasados galegos que entraban no porto de Montevideo. Poida que estivese soñando ou que só fosen os reflexos deses barcos na auga do Río da Prata, que hoxe non son máis ca restos de chatarra.
Ou o fantasma de Elvis que saía de Graceland para regresar a Tupelo polas estradas da América profunda. Aquelas en que se cantaba a canción do verdugo mesturándose coas imaxes de Hopper de fondo. A América dos trens de mercadorías, os rañaceos de Manhattan ou os cruzamentos de estradas.
E os reflexos nos lagos de Central Park.
Pregúntome de novo se o vivín realmente así ou se todo se comprimiu coma nun conto Raymond Carver. Iso pensei o mesmo día en que, finalmente, puiden visitar a súa casa nos arredores de Seattle. Outra imaxe.
Ou os reflexos dos pozos de petróleo no Golfo Pérsico. Algunhas mañás, mirando aquel mar tórrido e silencioso, podería asegurar que eran pescadores de perlas.
Despois desta travesía un termina regresando á súa  propia terra, á real e á imaxinaria: acaso non vivimos todos nós en dous países ó mesmo tempo?
Soamente despois de moito tempo descubrimos que o país, ese mundo mellor que estabamos buscando, segue sendo o mesmo do que saímos, pero despois desa viaxe un xa non é a mesma persoa. 
Non hai moito, cando visitei aquela pequena praia dos Seixiños, pareceume que aínda podía oír a miña respiración e os latexos do meu corazón infantil entre as misteriosas e cada vez máis escasas pedras avermelladas.

Este libro é un libro de imaxes, de recordos, de anhelos, de nostalxias…. e de esquecementos.
Allá donde va el tiempo
And these visions of Johanna / Are now all that remain. (B. Dylan)
Eu son iso que vexo… e o que me ve (U. Novoneyra)
Recuerdo que cuando era niño, me gustaba jugar en una pequeña playa de Seixiños, situada en un recodo de la ría de Arosa que se llama ría de Dena.  Cuando estaba la marea baja, dejaba al descubierto un extraño jardín de algas y lodo. Y cuando la marea estaba alta, la playa se hacía playa de verdad, con más piedras que arena, la mayor parte de las cuales eran redondeadas, lisas y de color rojo. 
A decir verdad, no eran piedras, ni conchas, ni siquiera eran de color rojo: eran restos de tejas que provenían de la numerosas telleiras y fábricas de ladrillo, que daban vida e industria a aquel rincón del mundo. El paso del tiempo y ir y venir del mar les habían dado esas extrañas formas. 
En aquella época alguien me había contado que no muy lejos de allí, hacia Castrelo, se escondían serpientes encantadas en una cueva en los Cons de Doña Rosita, y que al incauto que se atreviera a pasar por allí la noche de San Juan, se lo llevaban irremisiblemente tan sólo con su canto y su mirada. Nunca me lo creí del todo, pero tampoco quise aventurarme. Jamás pisé esa zona, y mucho menos las noches de san Juan. Y, sin haberlos visto, ahí se quedaron los Cons de Doña Rosita y sus serpientes encantadas. Para siempre. En mi memoria, en mi recuerdo.
Esa ínfima playa y sus terribles peligros eran en aquel entonces mi isla de Robinson Crusoe, mi rio de Tom Sawyer, mi campo de batalla,  guarida y mi refugio particular. La orilla de todos los océanos.
Guardo en mi mente las imágenes de las chimeneas de las fábricas y los restos de tejas, como llevo en mi memoria el olor a panes de higo y los carteles de las estrellas Hollywood  en las escaleras del cine Arosa. Panes de higo, manzanas y entradas a 8 pesetas.  Todavía hoy puedo sentir ese aroma y ver la imagen de John Wayne, en “Centauros del Desierto”, colgada de alguna pared de ese lugar mágico que era la inmensa sala de cine de mi pequeño pueblo.
En aquella playa hoy casi inexistente y en aquel cine, hoy inexistente, nacieron mis primeros sueños, y en ellos todavía hoy reposan mis más viejos e íntimos recuerdos.  Ahora, mucho tiempo de después,  me pregunto por qué esos recuerdos siguen ahí, flotan,  viven y huyen del olvido, mientras que otros se desvanecen en la oscuridad. 
Porque ese mismo rojo cobrizo lo vi mucho después en los atardeceres de Brooklyn, cuando la luz reflejaba los edificios de ladrillo en las aguas del East River. Esa visión me llevaba a muchos atrás, a mi pequeña playa de Robinson Crusoe. 
Algún tiempo después,  como el viejo Zimmerman,  yo ya no quería trabajar en la granja de Maggie. Y como Robinson se alejó finalmente dejó su isla, yo me alejé de las telleiras y las fábricas de ladrillos casi sin mirar hacia atrás. E inicié mi travesía porque pensaba que al otro lado de esta ría estaban todas las cosas que  las piedras de la playa, las chimeneas de las telleiras y la inmensa sala de cine me habían hecho soñar.
Y el viaje ha sido largo y no siempre fácil, como lo son todos los viajes que decidimos emprender. Muchos años recorriendo el mundo y a cumulando recuerdos en una nube vaga y difusa la que llamamos memoria.  Hasta que un día, en algún momento, nos enfrentamos  a esos recuerdos, a las imágenes que hemos llevado con nosotros como quien lleva alforjas, en los recónditos lugares del laberinto misterioso de nuestra mente, donde las visiones, en cualquiera de sus formas, se borran, se ocultan,  desaparecen, se pierden, y casi siempre, en el momento menos esperado, regresan.
Regresan para molestarnos, darnos placer, o para sobrevivir.  Algunos dicen que somos lo que recordamos, pero yo me atrevería a pensar que somos lo que recordamos más lo que hemos olvidado, somos el tiempo que hemos vivido. Al final son esos destellos de memoria los que consiguen escapar al naufragio del olvido. Y así, lentamente, casi sin darnos cuenta, hemos hecho un recorrido al que llamamos vida.  
El recuerdo melancólico de lo que nunca existió, la nostalgia de lo que existió y en el anhelo de lo que pudo haber existido.  Mi querido Cernuda se preguntaba dónde habita el olvido. Pero también, esa, como el deseo, es una pregunta cuya respuesta no existe.
Fue un día feliz cuando me regalaron mi primera cámara fotográfica. Casi sin saberlo, me ayudó a conservar esas imágenes, pero estoy seguro de que hubieran seguido estando ahí, testigos silenciosos de mi pasado. Colinas, mares, arboles, paisajes urbanos… y sobre todo, la luz, esa misteriosa, inaprehensible materia que ilumina y oscurece nuestros recuerdos. 
Perdido en los versos dylanianos de  A Hard Rain’s a-gonna fall, una lluvia llena de imágenes y de cuya influencia no he podido nunca escapar, pensé que nada mejor que una cámara para que esas visiones tomaran la forma de imágenes. Y desde entonces siempre me acompañó. Así, las fotografías se convirtieron en espejos del recuerdo, objetivo, pero siempre moldeable, identificable, difuso, misterioso. ¿Cómo era exactamente el antes, y cómo fue el después? Nunca lo podré saber.
 Al fin y al cabo quién sabe a dónde va el tiempo, se preguntaba Sandy Denny,  but who knows where the time goes?.  Otra pregunta sin respuesta. La memoria es tramposa. En ella, la realidad se confunde con la ficción. Y lo que vemos no siempre terminan coincidiendo con lo que hemos creído ver. Las imágenes se vuelven reflejos, en el agua, en las ventanas, en nuestra frágil memoria. Sólo eso, reflejos.
De hecho, es más que probable que nunca haya visto por las calles de Nueva York a Lorca de la mano de Whitman, pero en mi memoria juraría que sí. 
Es posible que ese día, en que atravesé en un taxi el puente de Queensboro, llovía, y quizás las gotas lluvia sobre el cristal me hicieron ver otra cosa. Nunca lo sabré con certeza, pero la imagen quedó ahí.
O los barcos de nuestros antepasados gallegos entrando en el puerto de Montevideo. Puede que estuviera  soñando, o que sólo fueran los reflejos de esos barcos en las aguas del Río de la Plata, que hoy no son más que restos de chatarra.
O el fantasma de Elvis saliendo de Graceland, para  regresar a Tupelo por las carreteras de la América profunda.  Aquellas en la que se cantaba la canción del verdugo, mezclándose con las imágenes de Hopper de fondo. La América de los trenes de mercancías, los rascacielos de Manhattan o los cruces de carretera. 
Y los reflejos en los lagos de Central Park.
De nuevo me pregunto si lo viví realmente así o todo se comprimió como en un cuento Raymond Carver. Eso pensé  el mismo el día que finalmente pude visitar su casa en los alrededores de Seattle. Otra imagen. 
O los reflejos de los pozos de petróleo en el Golfo Pérsico. Algunas mañanas, mirando a ese  mar tórrido y silencioso, podría asegurar que eran pescadores de perlas.
Después de esta travesía uno termina regresando a su propia tierra, a la real y a la imaginaria: ¿Acaso no vivimos todos nosotros en dos países al mismo tiempo?
Solamente después de mucho tiempo descubrimos que el país, ese mundo mejor que estábamos buscando, sigue siendo el mismo, pero después de ese viaje, uno ya no es la misma persona. No hace mucho, cuando visité la playa de Seixiños me pareció que todavía podía escuchar mi respiración y  los latidos de mi corazón infantil entre las misteriosas y cada vez más escasas piedras rojizas.
Este libro es un libro de recuerdos, de anhelos, de nostalgias…. y de olvidos.
Back to Top